Nga Morina në Ferizaj: Udhëtim rrugor përmes zemrës së Kosovës

Është ende herët në mëngjes kur makina ndalet për një moment në pikën kufitare të Morinës. Dielli sapo ka filluar të shpërndajë dritën e tij të butë mbi majat e thikta të malësisë së Kukësit. Ajri është i freskët, thuajse i lagësht, dhe një heshtje e qetë mbretëron rreth e përqark – përveç zërit të largët të ndonjë kamioni që pret në radhë.

Dogana është zakonisht e qetë në këtë orë. Disa autobusë që vijnë nga Tirana e më tej, disa vetura të huaja me targa gjermane, zvicerane apo italiane, e më pas edhe ndonjë banor lokal që kalon përditë këtë rrugë për punë apo treg. Pas një kontrolli të shpejtë dokumentesh dhe një përshëndetjeje miqësore nga punonjësit e kufirit, nis zyrtarisht rrugëtimi drejt Ferizajt – një qytet që ndodhet rreth 95 kilometra larg.

Pasi kalon pikën kufitare të Morinës, aty ku mbaron Shqipëria dhe nis Kosova, ndihesh sikur po fillon një kapitull të ri në udhëtimin tënd. Rruga nga Dogana e Kukësit deri në Ferizaj është më shumë se një udhëtim fizik – është një përvojë kulturore, vizuale dhe shpirtërore, ku çdo kilometër sjell një pamje të re dhe një ndjesi të freskët mikpritjeje.

Rruga drejt Prizrenit – një segment i njohur, por gjithmonë i bukur

Pasi kalon kufirin, je menjëherë në territorin e Vërmicës, fshati i parë kosovar pas doganës. Rruga është e qetë dhe mirëmbajtur, dhe për pak minuta të fut në segmentin modern të autostradës Ibrahim Rugova, që lidh Prizrenin me pjesën tjetër të Kosovës.

Peizazhi fillon të ndryshojë lehtë: kodrat bëhen më të buta, fushat hapen më gjerë, dhe në anë të rrugës shihen serra, toka të punuara dhe shtëpi familjare që qëndrojnë si roje nëpër shpate. Nëse udhëton gjatë pranverës ose verës, gjelbërimi është i gjallë dhe dielli e ngjyros rrugën me nuanca të arta. Në dimër, kjo rrugë merr një tjetër karakter – më të qetë, më të ngrirë, por po aq mbresëlënës.

Ndërkohë, tabela të mëdha me mbishkrime në gjuhën shqipe dhe ndonjëherë edhe në anglisht, tregojnë drejtimin për në Prizren, qytetin që është si një thesar kulturor i Kosovës.

Ndalesë në Prizren – Zemra kulturore e jugut

Edhe nëse qëllimi yt është të mbërrish në Ferizaj sa më shpejt, Prizreni të josh me bukurinë e vet historike dhe atmosferën tradicionale. Një ndalesë e shkurtër për një kafe në Shadërvan, ose një ecje nëpër kalldrëmet pranë Lumbardhit, ndërsa uji rrjedh butë dhe zogjtë shoqërojnë zhurmën e qytetit, është gjithmonë një ide e mirë.

Qyteti i vjetër është si një libër i hapur historie: Kalaja e Prizrenit, me pamje panoramike që të merr frymën, Xhamia Sinan Pasha, kisha të vjetra, rrugicat me kalldrëm dhe dyqanet artizanale ku mund të gjesh gjithçka, nga filigrani i argjendtë deri te qylymat tradicionalë.

Rrugës për në Ferizaj – mes qyteteve dhe fshatrave

Pasi lë pas Prizrenin, ndjek autostradën Ibrahim Rugova, e cila është një nga rrugët më të mira në rajon. Është e shpejtë, e gjerë dhe ofron një udhëtim të rehatshëm. Peizazhi ndryshon dalëngadalë – nga kodrat e Prizrenit në fushat e Dukagjinit dhe më pas në një terren më të rrafshët përreth qyteteve si Suharekë dhe Therandë.

Gjatë rrugës, mund të shohësh fshatra të vogla, flamuj kombëtarë në çdo cep dhe shpesh edhe shitës të rrugës që ofrojnë mjaltë, fruta të freskëta apo produkte vendore. Ka edhe pika karburanti dhe markete të vogla në rast se të duhet ndonjë ndalesë e shkurtër.

Pas disa kilometrash kalon pranë Suharekës, një qytet me emër të njohur për verën dhe agrikulturën. Në anë të rrugës duken vreshta dhe herë pas here ndonjë vinotekë e vogël që ofron degustime. Fshatra me emra të ndryshëm kalojnë një nga një – shtëpi të ulëta, çati me tjegulla, fëmijë që luajnë pranë rrugës dhe të moshuar që ndjekin jetën nga ballkoni.

Rruga vazhdon përmes Therandës, pastaj kalon afër Shtimes, ndërsa tashmë horizonti shfaq tabelat që tregojnë drejtimin për në Ferizaj.

Ferizaj, qyteti i energjisë dhe kontrasteve, ku e vjetra dhe e reja bashkëjetojnë

Ky qytet nuk është thjesht një pikë destinacioni – është një qytet që pulson jetë dhe dinamizëm. Që në hyrje, ndien ritmin urban të një vendi në zhvillim të shpejtë. Një qytet ku gjeneratat e reja ecin krah për krah me rrënjët e historisë. Qendra moderne ofron një përzierje harmonike të kulturës tradicionale dhe stilit të jetesës bashkëkohore – nga tregjet me produkte vendore te kafenetë plot zëra rinorë, gjithçka flet për një qytet në lëvizje.

Një qytet që fton për ta zbuluar, është një përvojë më vete, për të biseduar me njerëzit e tij, për të ndier ritmin e jetës dhe për të kuptuar se si tradita dhe moderniteti mund të jetojnë në harmoni.

Për adhuruesit e ushqimit, Ferizaj ofron një gamë të gjerë të shijeve tradicionale dhe moderne. Përveç qebapëve të famshëm, mund të shijosh edhe specialitete të përgatitura në furra tradicionale me dru, ose të eksplorosh kuzhinën e re kreative në bistrot urbane që po marrin gjithnjë e më shumë emër.

Nëse ndalesh më gjatë, mund të vizitosh edhe Parkun e Pyllit të Madh – një hapësirë e gjelbër ideale për ecje, çlodhje dhe piknik me familjen. Gjithashtu, në afërsi të qytetit gjendet edhe zona arkeologjike e Ulpianës së Re, që ruan gjurmë të rëndësishme të trashëgimisë ilire dhe romake.

Ferizaj të mirëpret me bulevardin e tij modern dhe atmosferën kozmopolite. Qyteti ka pësuar zhvillim të vrullshëm në dy dekadat e fundit dhe është shndërruar në një nga qendrat më dinamike të Kosovës.

Qendra e qytetit është e mbushur me dyqane moderne, qendra tregtare, kafene elegante, por mbi të gjitha, është i njohur për një simbol unik: Xhamia dhe Kisha Katolike përkrah njëra-tjetrës – ndoshta një nga shembujt më të rrallë të tolerancës fetare në Ballkan. Ky është një vend ku feja nuk ndan, por bashkon.

Nëse je i uritur pas udhëtimit, mund të zgjedhësh një restorant lokal dhe të shijosh specialitete si qebapa, tavë kosi, përshesh, ose edhe ndonjë ëmbëlsirë tradicionale si trileçe ose bakllava.

Pas afro dy orësh rrugë dhe ndalesash të bukura, mbërritja në Ferizaj nuk është fundi, por fillimi i një eksplorimi të ri. Ky udhëtim nga Dogana e Kukësit nuk është vetëm një transferim nga një pikë në tjetrën – është një përvojë që të lejon të shohësh sa afër janë zemrat e njerëzve në dy anët e kufirit dhe sa bukur rruga e përbashkët mund të jetë.